قرآن و شادی

قرآن و شادی اثرفقیه عصمت و طهارت حضرت آيت الله سید جوادسید فاطمي  دام ظله
شادی حق                         شادی باطل
از اسامی قرآن یکی فرقان است، فرقان یعنی جداکننده، جداکننده حق از باطل، قرآن جداکننده بین دین حق و دین باطل، کسب حق، کسب باطل، لذت و تتمع حق و تتمع باطل، و ... فرح و شادی حق و شادی باطل است .
در قرآن که کتاب آفرینش است، خلقت انسان طوری بیان شده که اگر راهنمائی نشود هدایت نشود همواره گرفتار همّ و غم و ترس و بیم خواهد بود.
آیات 38 و 39 بقره درباره زمان فرود آدم به زمین آمده است :
قُلنا اِهبِطُوا مِنهما جَمیعاً فَامَا یَاتینَکُم مِنَی هُدیً فَمَن تَبع هُدایَ فَلاخوفٌ عَلَیهِم وَ لاهُم یَحَزنَون وَالذینَ کَفَروُا وَ کَذّبوا بِایاتِنا اُلئکَ اَصحابُ النارِ هُم فیها خالدون.
گفتیم همه در زمین فرود ایید پس آنگاه که هدایتی از من به شما آمد(که خواهد آمد) هر کس تابع راهنمائی من شود برای او خوف و اندوهی نخواهد بود و آنان که کافر شوند و آیات ما را تکذیب کنند آنان صاحب آتشند و هم آنان در آتش مخلد خواهند بود. ومنشاء جهنمی بودن انسان همان خمیرمایه خلقت اوست که هلوع و عجول و ظلوم و جهول است .
در دعوت انبیاء دعوت به فرح و شادی حق است، انسان وقتی در خط بندگی پروردگارش قرار گرفت انقلاب و تحولی در وجود او پیدا می شود که برای همیشه خوف واندوه را از او دور می سازد، تحولی که از آن به تزکیه تعبیر شده است (قَداَفَلَحَ مَن ذَکاها ... آیه 9 والشمس) توضیح بیشتر این حقیقت را در مجموعه آیات 19 – 35 سوره معارج می خوانیم : ان الانسانَ خُلقَ هَلُوعاً ، - اذا مَسَّهُ الشر حُزوُعاً، وَ اذا مسَّهُ الخیُرُ مَنُوعا، اِلا المصلَین، الذینَ هُم عَلی صلاتِهِم دائمِوُن،
انسان حریص و کم طاقت آفریده شده، هنگامیکه بدی به او رسد بی تابی کند و هنگامی که خوبی به او رسد مانع دیگران شود مگر نمازگزاران آنها که نماز را مرتباً بجا می آورند.
وَالذینَ فی اَموالِهِم حَقُ مَعلَوم، لِلسائِل وَالحَروم، وَالذینَ یُصَدقُون بیوم الذین، والذینَ هُم مِن عَذاب رَبهم مُشفِقُون، انّ عذابَ رَبهم غیرُ مَامون
و آنها که دراموالشان حق معلومی است برای سائلان و محرومان و آنها که بروز جزا ایمان دارند و آنها که از عذاب پروردگارشان بیمناک اند. چرا که هیچگاه خود را از عذاب پروردگار در امان نمی بینند.
والذینَ هُم لِفَروجِهِم حافِظُون، اِلا عَلی اَزواجِهم اَوما مَلکَت اَیمانَهم فَانّهم غَیرُ مَلوُمین، فَمَن اِبتغیی وَراء ذالِکَ فَآلئِک هُمَ العادُون، وَالذینَ هَم لاِماناتِهِم وَعَهدهِم راعون، وَالذینَ هَم بِشهاداتِهم قامون، وَالذینَ هُم عَلی صَلاتِهِم یُحافظِوُن، اولئکَ فی جَناتٍ مُکرمُون.
و آنها که دامن خود را از بی عفتی حفظ می کنند، و آمیزش جنسی جز با همسران و کنیزان ندارند ولی در بهره گیری از اینها مورد سرزنش نخواهند بود و هر کس ماوراء این را طلب کند متجاوز است و آنها که امانتها و عهد خود را رعایت می کنند و آنها که قیام به ادای شهادت حق می نمایند و آنها که بر نماز مواظبت دارند این افراد همواره در باغها گرامی اند و اکرام می شوند. و این باغستانها اعم از بهشت موعود است . این باغستانها موقعی نصیب انسان می گردد که در اثر پیروی از راهنمائی پروردگارش تحولی در خلقت اولیه اش ایجاد شده باشد، بلی مادامی که انسان هلوع است به کمترین ناملایم فریادش بلند می شود و اگر خیری به او رسد همواره بخیل و ممسک است، چنین شخصی هرگز نسیم بهشت را درک نخواهد کرد و همیشه خود را بدبخت احساس می کند مگر تزکیه شود و آن فقط در گرو بندگی خدا است .
شادروان آیه الله فقید الحاج میزرا ابوالحسن شعرانی رضوان الله علیه در کتاب دائره المعارف لغات قرآن از راغب اصفهانی چنین نقل کرده : در قرآن مجید هیچ جا اجازه در فرح و شادی نداده مگر در آیه کریمه : قُل بَفضل الله وَ بِرَحمِه فَبِذلِکَ فَلیَفرحوا هُو خَیرٌ مِّما یَجمعون آیه 58 یونس معنی آیه آنست که خدای تعالی در مقام امتنان، مردم را مخاطب قرار داده که این قرآن موعظه و شفای درون و هدایت و رحمت است برای آنان که ایمان آورده اند . یا ایها الناسُ قَد جاءَتکُم مَوعِظِهٌ مِن رَبکّمُ و شَفاءٌ لِما فی الصدور وَ هُدیً وَ رَحمَهٌ لِلمومنین 57 یونس، بگو در چنین حالی شایسته آن است که با این فضلُ رحمتی که خدا با امتنان به آنها ارزانی داشته شادمان باشند نه بمالی که آورده اند زیرا این فضل و رحمت که سعادت و نیکبختی آنان در آن است بهتر از مال است که جز وسیله آزمایش نیست و چه بسا آنان را نابود و بدبخت کند، مرحوم طالقانی در فرهنگ پرتوی از قرآن چنین آورده: فرح حال انبساط است که درپی روزی معنوی حاصل می شود، و روزی مادی غالباً قبض و سستی می آورد.
قرآن بخوانیم ! سوره رعد 26 : خداوند است که روزی را بهر که خواهند وسیع می کند و تنگ می گیرد، و به زندگی پست دنیا شادمان هستند و نیست زندگی پست نزد آخرت مگر اندکی
اَللهُ یَبسُط الرَزقَ لِمَن یَشاءُ وَ یَقدر وَ فَرِحُوا بِالحَیوهِ الدنیا وَ ما الحیَوهُ الدّنیا فی الاخِرَهِ اِلاقَلیل
در سوره مبارکه روم در آیه 37 و 36 مردم را از اینکه به ظاهر حکم می کنند اگر پیدا کردند شاد می شوند بدون اینکه آگاهی پیدا کنند و چون دستشان خالی شد مأیوس می شوند و اینها مردمان سطحی و ظاهری هستند سپس مورد عتاب قرار داده و می فرماید آیا تا حال ندیده اند و به آنها تجربه نشده که بسط و قبض روزی بدست خدا است و در این اختلاف طبقاتی نشانه هایی است گروه مومنان را (وَ اذا اَذَقنا النّاسَ رَحمَهً فَرِحُوا بِها وَاِن تُصبهم سَیّئهٌ بِما قدَّمت اَیدیهِم اِذا هُم یَقنُطُون، اَوَلَم یَروُ اَنَّ الله یَبسُطُ الرزقَ لِمَن یَشاءُ وَ یَقدِر اِنّ فی ذلِکَ لایاتٍ لِقَومٍ یُومِنون)
در مجموعه آیات 81 الی 85 سوره مومن(غافر) مردمی را که توجه به آیات توحیدی نمی کنند و بغیر خدا تکیه کرده و دلگرم و دلشادند مورد عتاب قرار داده می فرماید آیا اینها هنوز نگاهی به گذشته نکرده اند تا به بینند چگونه شد عاقبت کسانی که پیش از آنها بودند آنها از لحاظ تعداد بیشتر از اینها و از لحاظ قدرت و فعالیت در زمین بس قوی تر بودند ولی آنچه ذخیره کرده بودند به آنها نفعی نبخشید مخصوصاً موقعی که پیغمبرانشان با معجزات بر آنها آمد به آنچه از علم دنیوی خود داشتند شادمان شدند و به پیغمبران وقعی نگه داشتند و مسخره کردند که احاطه کرد بر آنها آنچه بر آن استهزاء می نمودند ولی موقعی که شدت عذاب ما را دیدند گفتند بخدای یگانه ایمان آوردیم و الان فهمیدیم که قدرت و حکم از آن اوست و کافر شدیم به آنچه بخدا شریک قرار داده بودیم و آن شادمان می شدیم ولی ایمانشان نفعی نبخشید وقتی که شدت عذاب ما را دیدند، این سلیقه و سنت خداوند است که بر بندگانش، گذشته، و در آن هنگام کافران خود را در خسارت می یابند.
وَ یُریکُم آیاتِه فَاَیَّ آیاتِ الله تُنِکرون 81 اَفَلَم یَسیروا فی الارض فَیَنظروُا کَیفَ کانَ عاقِبهُ الذینَ مِنم قَبلهِم کانُوا اکثرَ مِنهُم وَ اَشَدَ قُوهً وَ آثاراً فی الارض فَما اَغنی عَنهم ما کانسوا یکسِبون 82 فَلمّا جائَتهم رُسُلُهم بِالبَیناتِ فَرِحوُا بِما عِندَهُم مِنَ العِلم وَ حاقَ بِهِم ما کانوا بِهِ یَستَهزون 83 فَلَّما رَاوُا باسَنا قالُوا امَنا بالله وَحده وَ کَفَرنا بما کنّا بِه مُشرِکین 84 فَلَم یَکَ یَنفَعَهُم ایمانُهُم لَمّا رَاوُا بَاسَنا سُنَتّ اللهِ التی قد خَلتً فی عِبادِهِ وَ خَسِرَهُنا لِکَ الکافِروُن  85
از این آیات استفاده می شود که فرح کردن بغیر خدا چه دنیا باشد چه علوم دنیوی باشد شرک حساب می شود، در این رابطه جملۀ از امام چهارم در دعای 21 صحیفیه جالب است : خدایا درود فرست بر محمد و خاندان او و توفیق ده که همیشه ثنای تو گویم و سپاس تو گزارم، جلوه و شکوه و عظمتت در دل من طوری باشد که زینت دنیا در نظرم کوچک شود تا بدانچه از دنیا انعام کرده ای شادمان نشوم و از آنچه مرا منع فرموده ای اندوهگین نباشم . اَللُهم صَلِ عَلی مُحَمَدٍ وَ اِله فَاجعل ثَنائی عَلَیکَ وَ مَدحی اِیّاک وَ حَمدی لَک فیِ کُل حالاتی حَتّی لا اَفرَحَ بِما اَتیتَنی مِنَ الدُنیا وَ لا اَحزَنَ عَلی ما مَنَعَتَنی فیها(فرازی از دعای 21 صحیفیه)
در مجموعه آیات هفتگانه سوره مومن 9- 76 چنین آمده آیا ندیدی کسانی را که مجادله در نشانه های توحیدی ما می کنند چگونه از راه حق منحرف می شوند، کسانی که کتاب و آنچه را بر فرستادگان خود نازل کردیم تکذیب کردند اما بزوی می فهمند در آن هنگام که غلّها و زنجیرها بر گردن آنان قرار گرفته و آنها را می کشند، و در آب جوشان وارد می کنند، سپس در آتش افروخته می شوند، سپس به آنها گفته می شود کجا هستند آنچه را شریک خدا قرار می دادید، آنها می گویند همه از نظر ما پنهان و گم شدند، ما اصلاً قبل از این چیزی را پرستش نمی کردیم که بنا حق در زمین شادی می کردید و از روی غرور و مستی به خوشحالی می پرداختید، از درهای جهنم وارد شوید و جاودانه در آن بمانید و چه بد جایگاهی است جایگاه متکبران .
اَلَم تَر اِلَی الذینَ یجادِلوُنَ فی آیاتِ الله اَنَی یُصرَفُون 69 تا آیه ...
ذلِکُم بما کُنتُم تَفرَحُونَ فی الارضِ بِغَیر الحَق و بما کُنتُم تَمرحَون، اُدخلُوا ابوابَ جَهَنَم خالِدینَ فیها فَبِئس مَثوی المُتَکَبرین 76 غافر)، در پایان جایگاه تعدادی از آیات مربوطه به فرح و شادی مذموم و باطل درج می شود تا اهل تحقیق بررسی نموده و حکم بعضی از شادیهای بیجای متداول مخصوصاً در عروسی های کذائی از نظر قرآن، کراهت یا حرمت آن را بدانند و به دیگران بیان فرمایند .
لقمان آیه 18            شوری آیه 48            انعام آیه 44
قصص آیه 76        نمل آیه 36                حدید آیه 23
هود آیه 10            مومن 78            جاثیه 27       ادامه دارد.             10/3/76 – س – ج-            سیدفاطمی

مطالب مرتبط